Komórki macierzyste są najbardziej pierwotnymi komórkami, które tworzą strukturę organizmu. Ich cechy są tak unikatowe, że terapia z ich zastosowaniem nazywana jest „medycyną XXI wieku”.
Skąd się biorą komórki macierzyste?
Ze względu na pochodzenie komórek macierzystych, wyróżnia się dwa ich rodzaje: zarodkowe (pochodzą z komórek zarodka) oraz dorosłe komórki macierzyste (znajdujące się w tkankach dojrzałych organizmów). Ich źródłem mogą być więc tak embriony oraz krew pępowinowa, jak i szpik kostny, krew obwodowa czy inne tkanki (np. tłuszczowa, nerwowa).
Skuteczność terapii komórkami macierzystymi wynika z ich najważniejszych właściwości: zdolności do potencjalnie nieograniczonej liczby podziałów, czyli samoodnawiania się, oraz do różnicowania się – przekształcania się w inne, wyspecjalizowane typy komórek. Cechy te odróżniają je od „zwykłych” komórek.
Terapia komórkowa
Stosowane są w leczeniu około osiemdziesięciu schorzeń, przez przeszczepienia autologiczne (wykorzystywane są komórki własne chorego) oraz allogeniczne (komórki pochodzą od innego dawcy). Największy udział mają w terapii chorób nowotworowych (przede wszystkim ostrych i przewlekłych białaczek oraz m.in. raka nerek i piersi), zaburzeń układu odpornościowego oraz układu krwionośnego.
Okulistyka
Właściwości komórek macierzystych pozwalają jednak na wykorzystywanie ich także przez inne dziedziny medyczne. Na przykład w okulistyce – w walce z takimi wadami wzroku, jak atrofia i zanik nerwu wzrokowego, dysplazja przegrodowo-oczna czy barwnikowe zwyrodnienie siatkówki. Wprowadzone w obszary dotknięte chorobą komórki macierzyste umożliwiają ich regenerację, co prowadzi do poprawy widzenia.
Ortopedia
W podobny sposób – pozwalając na odbudowę uszkodzonych tkanek (mięśniowej, włóknistej i kostnej) oraz regenerację i przebudowę tkanek gojących się – działają komórki macierzyste stosowane w ortopedii. Wykorzystanie ich w terapii daje szansę na uniknięcie zabiegów operacyjnych m.in. w przypadku ostrych i przewlekłych zmian pourazowych czy profilaktyki i leczenia wczesnych zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego, barkowego, biodrowego i skokowego.
Chirurgia plastyczna i medycyna estetyczna
Z komórek macierzystych coraz częściej korzystają również chirurdzy plastyczni, szczególnie w operacjach rekonstrukcyjnych. Obecność tych komórek w tkance przeszczepianej intensyfikuje tworzenie się naczyń, zmniejsza stany zapalne oraz zapobiega obumieraniu pozostałych komórek. To szczególnie ważne podczas zabiegów rekonstrukcji piersi po operacjach onkologicznych czy wypełnianiu ubytków po usunięciu implantów.
Komórki mogą również wspomagać leczenie trudno gojących się ran (np. po oparzeniach), walkę z chorobami skóry, bliznami oraz wypadaniem włosów. Z tego powodu interesuje się nimi także medycyna estetyczna. Wpływ komórek macierzystych na regenerację skóry (poprawę jej gęstości, napięcia i elastyczności) znalazł zastosowanie w zabiegach odmładzających i upiększających, spłycających zmarszczki mimiczne czy wygładzających i ujednolicających koloryt skóry.
Dalsze badania
Terapia komórkami macierzystymi wciąż poddawana jest dalszym badaniom. Coraz częściej podkreśla się jednak, że zastosowanie jej może doprowadzić do przełomów również w leczeniu m.in. chorób przewlekłych i genetycznych, zaburzeń neurologicznych, uszkodzeń rdzenia kręgowego czy regeneracji mięśnia sercowego.
